Ubezpieczenie Cargo – dlaczego warto?

Każda firma dokonująca importu z zagranicy ponosi pewne ryzyko związane z możliwością uszkodzenia towaru podczas przeładunków czy transportu. Oprócz ryzyka uszkodzenia, istnieje wiele innych, związanych chociażby z kradzieżą czy utratą, wynikającą z siły wyższej. Za część takich okoliczności odpowiada przewoźnik lub spedytor, z tytułu OCP (Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej przewoźnika) lub OCS (Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej spedytora). W jakich sytuacjach i w jakim zakresie można liczyć na odszkodowanie?

Czy przewoźnik odpowiada za każdą szkodę?

Przewoźnik odpowiada na zasadzie ryzyka: ponosi on odpowiedzialność za utratę lub uszkodzenie przesyłki (ładunku) w okresie od jej przyjęcia do przewozu do wydania jej odbiorcy, za wyjątkiem sytuacji przewidzianych prawem, w których jest od tej odpowiedzialności wolny.

Przepisy prawa regulujące odpowiedzialność przewoźnika w poszczególnych gałęziach transportu przewidują wachlarz okoliczności, w przypadku zaistnienia których przewoźnik wolny jest od odpowiedzialności za zaistniałą szkodę (przesłanki egzoneracyjne), przy czym to na nim ciąży obowiązek wykazania, że okoliczności te miały miejsce (ciężar dowodu).

Przykładowe przesłanki egzoneracyjne to szkody powstałe z winy nadawcy lub odbiorcy, szkody wynikające z naturalnych właściwości ładunku czy tez jego wady własnej oraz szkody powstałe w następstwie okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec.

Kiedy przewoźnik może uwolnić się od odpowiedzialności w myśl Prawa przewozowego?

Zgodnie z prawem przewozowym (art. 65 ust. 2):
Przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności, jeśli utrata, ubytek lub uszkodzenie powstały:

  • z przyczyn występujących po stronie nadawcy lub odbiorcy, nie wywołanych winą przewoźnika
  • z właściwości towaru
  • wskutek siły wyższej
    ciężar dowodu powyższych okoliczności spoczywa na przewoźniku

Kiedy przewoźnik może uwolnić się od odpowiedzialności?

Zgodnie z prawem przewozowym (art. 65 ust. 3):
Przewoźnik jest zwolniony od odpowiedzialności, jeśli utrata, ubytek lub uszkodzenie powstały co najmniej z jednej z następujących przyczyn:

  • nadanie pod nazwą niezgodną rzeczy wyłączonych z przewozu
  • brak, niedostateczność lub wadliwość opakowania
  • szczególna podatność na szkodę wskutek wad lub naturalnych właściwości
  • ładowanie, rozmieszczenie, wyładowywanie przez nadawcę lub odbiorcę
  • przewóz przesyłek, które miały być dozorowane, jeżeli szkoda wynikła z przyczyn, którym miał
    zapobiec dozorca przy czym wystarczy, aby przewoźnik uprawdopodobnił takie okoliczności, dowód przeciwny spoczywa na wnoszącym roszczenie.

Siła wyższa

Brak ścisłej definicji / prawnej definicji siły wyższej (w sensie zdefiniowania pojęcia w akcie prawnym).

  • Na podstawie praktyki i orzecznictwa uważa się, że siła wyższa (vis maior) to zdarzenie cechujące się nadzwyczajnością, przemożnością oraz zewnętrznością, czasem uzupełniając te cechy o nieprzewidywalność oraz nieuchronność.
  • Siła wyższa w powyższym rozumieniu może przybrać postać zdarzeń przyrodniczych (vis naturalis), działań o charakterze aktów władzy publicznej (vis imperii) a także aktów siły zbrojnej, zaburzeń życia zbiorowego jak wojna, zamieszki itp. (vis armata).
  • Orzecznictwo polskich sądów nie uznaje za siłę wyższą napadu rabunkowego, nawet jeśli został dokonany z użyciem broni.

Przesłanki egzoneracyjne ogólne – transport drogowy

Zgodnie z Konwencją CMR (art. 17 ust. 2): Przewoźnik jest zwolniony od odpowiedzialności, jeśli utrata, ubytek lub uszkodzenie powstały wskutek:

  • winy osoby uprawnionej
  • wady własnej towaru
  • okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec
  • Zgodnie z orzecznictwem zarówno polskich, jak i zagranicznych sądów, napad rabunkowy może zostać uznany za okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec.

Ciężar dowodu powyższych okoliczności spoczywa na przewoźniku.

Przesłanki egzoneracyjne szczególne – transport drogowy

Zgodnie z Konwencją CMR (art. 17 ust. 4):
Przewoźnik jest zwolniony od odpowiedzialności, jeśli utrata, ubytek lub uszkodzenie powstały co najmniej z jednej z następujących przyczyn:

  • użycie pojazdu otwartego, jeżeli było uzgodnione
  • nadanie pod nazwą niezgodną rzeczy wyłączonych z przewozu
  • brak lub wadliwość opakowania
  • naturalne właściwości towaru zwiększające podatność na szkody
  • manipulowanie, ładowanie, rozmieszczenie, wyładowywanie przez nadawcę lub odbiorcę
  • niedostateczność lub wadliwość cech lub numerów na sztukach przesyłki
  • przewóz żywych zwierząt

Wystarczy, aby przewoźni uprawdopodobnił takie okoliczności, dowód przeciwny spoczywa na wnoszącym roszczenie.

Przesłanki egzoneracyjne – transport kolejowy i lotniczy

Przewóz kolejowy w ruchu międzynarodowym – zgodnie z CIM (załącznik B do Konwencji COTIF)

  • Wina osoby uprawnionej
  • Zlecenie nie wywołane winą kolei
  • Wada własna towaru
  • Okoliczności, których kolej nie mogła uniknąć i których skutkom nie mogła zapobiec

Przewóz lotniczy w ruchu międzynarodowym – zgodnie z Konwencją montrealską (1999)

  • Wewnętrzna cecha, wada lub jakość ładunku
  • Niewłaściwe opakowanie o ile było wykonane przez osoby inne niż przewoźnik
  • Wojna lub inny konflikt zbrojny
  • Akt organów publicznych związany z wwozem, wywozem lub tranzytem ładunku

Zgodnie z Konwencją warszawską (1929)

  • Przewoźnik nie jest odpowiedzialny, jeżeli dowiedzie, że on i osoby za niego działające przedsięwzięli wszystkie potrzebne środki dla uniknięcia szkody lub że niemożliwym było dla nich te środki przedsięwziąć.

Przesłanki egzoneracyjne – transport morski

Zgodnie z Regułami Haga – Visby

  • Działanie lub zaniechanie kapitana, członków załogi w zakresie nawigacji lub administracji statku
  • Pożar o ile nie wynikł z działania lub winy własnej przewoźnika
  • Niebezpieczeństwo lub wypadki na morzu
  • Siła wyższa
  • Działania wojenne, wrogie dobru i porządkowi publicznemu, rozruchy lub zaburzenia wewnętrzne
  • Akt lub przymus ze strony władzy albo zajęcia sądowe
  • Ograniczenia wynikające z kwarantanny
  • Działania lub zaniechania frachtującego, załadowcy lub odbiorcy
  • Strajki, lokauty, okoliczności ograniczające pracę całkowicie lub częściowo, niepokoje, rozruchy społeczne
  • Ratowanie lub usiłowanie ratowania życia lub mienia na morzu
  • Wada ukryta, naturalna właściwość lub wadliwość ładunku
  • Niedostateczność opakowania, niedostateczne lub niewłaściwe oznakowanie
  • Wady ukryte nie dające się zauważyć pomimo zachowania należytej staranności
  • Jakakolwiek inna przyczyna wynikła bez winy lub uchybień przewoźnika

Ograniczenia OCS – Czy spedytor odpowiada za każdą szkodę?

Zgodnie z art. 799 Kodeksu cywilnego spedytor odpowiada za działania przewoźników i spedytorów dalszych, którym powierzył wykonanie czynności, wyłącznie wtedy, gdy ponosi winę w wyborze (czyli nie dochował należytej staranności w ich wyborze) co oznacza, że w większości przypadków właściwym adresatem roszczeń będzie bezpośrednio przewoźnik.

Bardzo często stosowane są ogólne warunki świadczenia usług spedycyjnych / warunki handlowe – na polskim rynku wiele firm stosuje Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne 2010, opracowane przez PISiL. Z reguły warunki takie limitują odpowiedzialność spedytora za szkodę.

Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne 2010

Zgodnie z § 19 OPWS 2010 odpowiedzialność spedytora jest uzależniona od zakresu zawartej umowy z klientem. Generalnie spedytor ponosi odpowiedzialność za szkodę wynikłą z niewykonania lub nienależytego wykonania czynności spedycyjnych wynikających z umowy spedycji, chyba że udowodni, iż nie mógł zapobiec szkodzie pomimo dołożenia należytej staranności. (§20.1 OPWS 2010).

Transport międzynarodowy – limity wysokości odszkodowania przysługującego od przewoźnika

Jak to działa? Przykład nr 1

NOTEBOOK waga: 3,0 kg, wartość: 5.000 PLN

Odszkodowanie w transporcie międzynarodowym:

  • od przewoźnika drogowego: 137,32 PLN (3,0 kg x 8,33 SDR)
  • od przewoźnika kolejowego: 280,24 PLN (3,0 kg x 17 SDR)
  • od przewoźnika lotniczego: 313,21 PLN (3,0 kg x 19 SDR)
  • od przewoźnika morskiego: 32,97 PLN (3,0 kg x 2 SDR)
  • od spedytora (wg OPWS): 32,97 PLN (3,0 kg x 2 SDR)
  • od ubezpieczyciela cargo: 5.000 PLN

1 SDR = 5,5845 PLN

PERFUMY,  waga: 0,25 kg, wartość: 200PLN

Odszkodowanie w transporcie międzynarodowym:

  • od przewoźnika drogowego: 11,44 PLN (0,25 kg x 8,33 SDR)
  • od przewoźnika kolejowego: 23,35 PLN (0,25 kg x 17 SDR)
  • od przewoźnika lotniczego: 26,10 PLN (0,25 kg x 19 SDR)
  • od przewoźnika morskiego: 2,75 PLN (0,25 kg x 2 SDR)
  • od spedytora (wg OPWS): 2,75 PLN (0,25 kg x 2 SDR)
  • od ubezpieczyciela cargo: 200 PLN

1 SDR = 5,5845 PLN

Limit wysokości odszkodowania – przykład 3

Maszyna o wadze 1 tony oraz wartości 250 000 USD

1280 720 Blog Tirsped